1. Tác nhân
Do virus Penaeus monodon baculovirus.
Loài nhiễm bệnh: chủ yếu gây bệnh trên P. monodon và P. merguiensis, nhiễm tôm thẻ chân trắng nhưng không biểu hiện dấu hiệu bệnh.
Bệnh xuất hiện ở giai đoạn mysis, tôm giống, tôm ấu niên và cả tôm trưởng thành.
MBV kí sinh trên tế bào biểu mô gan tụy hình ống và tế bào biểu mô ruột giữa, tạo một hoặc nhiều thể ẩn bên trong nhân tế bào nhiễm.
Bệnh chỉ lan truyền theo chiều ngang do bố mẹ mang bệnh đi phân có mẩm bệnh vào nước và lây cho ấu trùng hoặc do tôm khỏe ăn tôm nhiễm MBV, tiếp xúc với phân tôm chứa mầm bệnh, tiếp xúc với mầm bệnh trong nước hoặc dưới đáy ao đất.
2. Tác hại của MBV:
Phá hủy mô gan tụy và màng ống tiêu hóa.
Vào giai đoạn đầu, sau khi tế bào vật chủ nhiễm MBV nhân tế bào vẫn bình thường, chỉ có biến đổi nhỏ ở tế bào chất. Sau đó nhân tế bào sưng lên, xuất hiện thể ẩn trong nhân. Tế bào chất mất dần chức năng và hình thành giọt mỡ. Cuối cùng, nhân tế bào bệnh tăng lên gấp 2 lần đường kính bình thường và tăng 6 lần về thể tích, bên trong nhân có 1 đến nhiều thể ẩn. Virus hủy hoại tế bào và bong tróc vào trong ống gan tụy kèm theo hội nhiễm vi khuẩn.
Mức độ nhiễm bệnh ở tôm hoang khoảng 1% trong khi ở tôm nuôi từ 20 – 100%.
Chủ yếu gây chết ở giai đoạn ấu trùng zoea, mysis và tôm giống nhỏ. Nhiễm tỉ lệ cao ở tôm nuôi ấu niên và trưởng thành nhưng rất ít gây chết.
MBV nhiễm nặng trên tôm sẽ gây chậm lớn nên thường gọi bệnh do MBV là bệnh còi.
3. Chuẩn đoán
Dấu hiệu bệnh lí:
Thông thường tôm nuôi ngoài ao không có dấu hiệu bệnh lý khi nhiễm MBV. Khi tôm bị stress, biểu hiện một vài dấu hiệu nghi ngờ tôm nhiễm MBV như sau:
- Chậm lớn.
- Tôm sú có màu từ xanh nhợt nhạt tới xanh dương.
- Ăn yếu.
- Phân đàn rất cao.
- Nhiễm ngoại kí sinh (tảo bám, protozoa).
- Gan vàng nhạt hoặc nâu đỏ.
Phân đàn là dấu hiệu đặc trưng của bệnh do virus MBV
Trực tiếp bằng kính hiển vi quang học:
Thể ẩn của MBV rất dễ quan sát dưới kính hiển vi. Thể ẩn xuất hiện càng nhiều khi tôm giống bị căng thẳng.
- Trên gan tụy:
Dùng kim giải phẫu (no 1) cắt nhỏ gan tụy.
Đặt gan tụy trong một giọt nước trên slide.
Thêm 1 giọt nhỏ 0,1% malachite green.
Ép mẫu gan với lamen, kiểm tra nhiều lần trong 5 phút thể ẩn của Baculovirus hoặc nhân của tế bào gan tụy sưng phồng. Thể ẩn MBV có hình cầu (đơn hoặc thành cụm), hơi khúc xạ, bắt màu hơi xanh, đường kính từ 0,1 đến gần 20 µm. Thể ẩn của virus bắt màu đậm hơn so với những phần có hình dạng tương tự khác như nhân tế bào bình thường của vật chủ, nucleoli, hạt tiết, phagolysosomes và giọt dầu.
Ép tươi gan tụy tôm sú giống nhiễm MBV và kiểm tra dưới kính hiển vi. Thấy các thể ẩn bên trong nhân tế bào (mũi tên). Nhuộm malachite green, X400
(a) thể ẩn MBV trong gan tụy tôm sú khi nhuộm với malachite green (mũi tên), (b) nhiễm ở mật độ thấp (không có thể ẩn)
- Mẫu phân ép tươi:
Cho tôm còn sống vào chậu, đợi tôm đi phân và lấy phân tôm ép và quan sát dưới kính hiển vi. Thể ẩn MBV nhìn thấy được có hình tròn, khúc xạ ánh sáng, đơn độc hoặc xuất hiện thành cụm. Trong phân rất tươi, thể ẩn MBV trong cụm dính với nhau bởi màng nhân. Thêm malachite green 0,1%, thể ẩn bắt màu xanh đậm hơn các phần khác.
Mẫu tươi chất chứa trong dạ dày tôm sú trưởng thành nhiễm virus MBV, nhìn thấy các thể ẩn hình cầu (mũi tên) được bao bọc bởi tàn dư của màng nhan. Không nhuộm, X700. Nguồn: DV Lightner
Mô bệnh học:
Mẫu mô bệnh học mô gan tụy tôm sú giống nhiễm MBV cho thấy rõ các thể ẩn (mũi tên) bên trong tế bào. Nhuộm H&E, 400X
Mẫu mô bệnh học mô gan tụy tôm sú giống nhiễm MBV cho thấy rõ các thể ẩn (mũi tên) bên trong tế bào. Nhuộm H&E, 100X
Mẫu mô bệnh học mô gan tụy tôm sú giống nhiễm MBV cho thấy rõ các thể ẩn (mũi tên) bên trong tế bào bắt màu đỏ, nhân màu xanh tím. Nhuộm H&E, 400X
Thể ẩn MBV dưới kính hiển vi
3. Kiểm soát:
Mặc dù hầu hết tôm sú nuôi đều nhiễm MBV nhưng không có bằng chứng xác thực của việc MBV gây thành dịch cho tôm nuôi.
Bệnh còi do MBV không thể điều trị. Có thể bổ sung viamin C 100ppm trong thức ăn từ khi mới thả nhằm ngăn bệnh tiến triển nhanh.
Tôm sú giống xuất hiện nhiều thể ẩn MBV khi bị sốc nhưng không có nghĩa là tôm không nhiễm bệnh nếu không quan sát thấy do virus vẫn hiện diện dù không xuất hiện thể ẩn. Khi phát hiện thể ẩn MBV cải thiện điều kiện môi trường có thể làm giảm mật độ thể ẩn.
Nguồn: Thuysan247.com