Giống như tất cả các loài giáp xác, tôm có bộ xương ngoài hoặc lớp vỏ kitin làm hạn chế sự gia tăng kích thước của cơ thể. Để phát triển, chúng cần phải lột xác, nghĩa là phải làm mới hoàn toàn lớp vỏ.
Hình ảnh thay đổi của lớp vỏ tôm trong cá giai đoạn lột xác
Quá trình lột xác trải qua nhiều giai đoạn, và mỗi giai đoạn có nhiều giai đoạn phụ, tuy nhiên mỗi loài sẽ có số giai đoạn khác nhau. Bài viết này nói về các giai đoạn lột xác của tôm thẻ chân trắng bao gồm bốn giai đoạn: postmolt (sau lột xác); intermolt (giữa giai đoạn lột xác), premolt (tiền lột xác) và ecdysis (giai đoạn lột xác).
Postmolt: Giai đoạn sau lột xác
Postmolt là giai đoạn xảy ra ngay sau khi lột xác (lột bỏ lớp vỏ ngoài). Trong giai đoạn này, tôm phục hồi từ lần lột xác trước đó. Để có thể mở rộng và củng cố lớp biểu bì của nó cũng như thích nghi với kích thước mới, tôm hấp thụ một khối lượng nước lớn. Đó là thời kỳ lớp vỏ kitin và canxi bao bên ngoài của tôm mở rộng do tăng khối lượng bạch cầu. Nước chảy vào các lớp biểu bì, mang và ruột. Sau vài giờ hoặc vài ngày (tùy thuộc vào tổng chiều dài của chu kỳ lột xác), bộ xương ngoài - lớp vỏ của tôm mới cứng lại (Chang, 1992).
Ngay sau khi lột xác, các lớp duy nhất hiện diện là epicuticle (tâm mô sừng ngoài) và exocuticle (một lớp biểu bì trung gian). Trong vòng vài giờ, lớp biểu bì bắt đầu tiết ra nội tiết. Các lớp biểu bì phải lấy các vật liệu được lưu trữ trong lớp tế bào biểu bì mô dưới vỏ, vì việc cho ăn không bắt đầu cho đến khi tôm bước vào giai đoạn giữa của quá trình lột xác. Sự tiết này tiếp tục cho đến khi ba lớp được hình thành đầy đủ (Dall et al., 1990).
Intermoult: Giữa giai đoạn lột xác
Trong quá trình intermoult, lớp vỏ tôm trở nên mạnh hơn nhiều thông qua quá trình lắng đọng khoáng chất và protein. Lớp vỏ kitin và canxi bao bên ngoài tôm thẻ tương đối mỏng và mềm hơn so với cua và tôm hùm (Chang, 1992). Khối lượng cũng như trọng lượng của toàn bộ tôm sẽ tăng 3-4% trong giai đoạn này. Sự gia tăng này có thể là do sự mở rộng của các đoạn kết nối mỏng xen kẽ của bụng. Sự tăng trưởng về khối lượng của các loài tôm he là liên tục, hoạt động cho ăn của tôm ổn định và ở mức tối đa.
Premolt : Giai đoạn tiền lột xác
Giai đoạn tiền lột xác xảy ra ngay trước khi lột bỏ lớp vỏ ngoài, và được đặc trưng bởi sự tách rời của vỏ cũ khỏi lớp biểu bì bên dưới. Lớp vỏ cũ được tái hấp thu một phần, và dự trữ năng lượng được huy động từ tuyến ruột giữa. Giai đoạn tiền lột xác bắt đầu với sự gia tăng nồng độ hormone lột xác trong bạch cầu (Chang, 1992).
Dấu hiệu đầu tiên cho thấy tôm đang tiến vào giai đoạn tiền lột xác là sự rút lớp tế bào biểu mô dưới vỏ khỏi lớp biểu bì cũ (apolysis). Sau đó lớp tế bào biểu mô dưới vỏ bắt đầu gia tăng kích thước và tăng các tế bào. Khi tôm tiến hành qua giai đoạn này, lớp biểu bì bắt đầu tiết ra một lớp bề mặt và lớp biểu bì trung gian mới. Con vật đã sẵn sàng cho lần lột xác tiếp theo. Hoạt động cho ăn của nó giảm; lớp biểu bì mới có thể nhìn thấy bằng mắt thường.
Sự cho ăn bắt đầu giảm và hoàn toàn chấm dứt sau khi kết thúc quá trình. Do đó, dự trữ cần phải có sẵn để tổng hợp lớp biểu bì trong giai đoạn ngừng cho ăn. Nguyên liệu để tổng hợp lớp biểu bì có nguồn gốc từ hai nguồn: dự trữ tích lũy do thức ăn và tái hấp thu từ lớp biểu bì cũ (Dall et al., 1990).
Ecdysis: Giai đoạn lột xác
Lột xác, như một giai đoạn, chỉ kéo dài một vài phút. Nó bắt đầu với việc mở lớp vỏ cũ ở ngã ba của giáp đầu ngực và bụng trong các loài giáp xác mười chân, sau đó tôm sẽ thoát ra từ vị trí hở của vỏ và giai đoạn hoàn thành khi con vật thoát khỏi lớp vỏ cũ của nó (Chang, 1992).
Giai đoạn sau lột xác ở tôm (Postmolt) là giai đoạn thuận lợi cho các bệnh
Lột xác làm nhiễu loạn đáng kể cơ thể của tôm. Làm tôm dễ bị tổn thương vì vỏ của nó chỉ mới được hình thành trong giai đoạn sau lột xác. Hàng rào vật lý được hình thành bởi lớp biểu bì chưa đầy đủ chức năng; tôm cần huy động nguồn dự trữ cơ thể để làm cứng và khoáng hóa lớp biểu bì yếu. Một số bệnh có khả năng xuất hiện vào thời điểm này; ví dụ, tính dễ bị tổn thương của tôm đối với Virus Hội chứng đốm trắng (WSSV) đã được chứng minh trong giai đoạn A và B của giai đoạn hậu lột xác. Hơn nữa, cú sốc thẩm thấu gây ra bởi lượng nước tăng đáng kể ảnh hưởng mạnh đến môi trường bên trong của tôm; chức năng tế bào của nó bị phá vỡ bởi sự thay đổi lớn này. Trong bối cảnh như vậy, sự điều hoà áp suất thẩm thấu là một tác động tốt để duy trì tính toàn vẹn của tế bào.
Cách thúc đẩy lột xác ở tôm
Để việc lột các của tôm diễn ra đúng cách, các hướng dẫn sau đây được đề xuất:
- Kiểm tra giai đoạn lột xác của tôm thông qua lấy mẫu ao thường xuyên;
- Ghi nhật ký các đợt lột xác của tôm, có thể giúp dự đoán tốt hơn cho đợt lột xác sau đó;
- Điều chỉnh lượng thức ăn được phân phối tùy thuộc vào giai đoạn lột xác;
- Đảm bảo cung cấp đủ lượng canxi và phốt pho giúp tôm nhanh chóng phục hồi lớp vỏ mới tự hình thành.
Bản tiếng anh trên: Aquashrimpmagazine