Trong nuôi tôm thương phẩm (tôm sú và tôm thẻ chân trắng), con giống quyết định lớn tới thành công của vụ nuôi. Cần phải đặt chất lượng con giống lên hàng đầu để đảm bảo nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả nuôi.
Để có con giống chất lượng cao, cần phải sử dụng loại thức ăn chất lượng tốt, cho ăn đầy đủ, giúp tôm khỏe mạnh, phát triển nhanh và tăng sức đề kháng bệnh, có như vậy khi nuôi tôm thương phẩm mới đạt hiệu quả.
Trong sản xuất giống, giai đoạn Nauplius lên Postlaval nguồn thức ăn đóng vai trò quan trọng, quyết định đến tỷ lệ sống của tôm giống. Hiện có nhiều loại thức ăn như: Thức ăn tổng hợp dưới dạng Microencapsullated chất lượng cao, tảo khô, tảo tươi, các vitamin, vi sinh… Trong thức ăn, thành phần lipid đóng vai trò quan trọng bởi nó cung cấp các axit béo cần thiết; Các axit béo không no rất quan trọng cho quá trình phát triển, trao đổi chất và xây dựng tế bào cho sự sống. Hàm lượng axit béo cần thiết ở giai đoạn ấu trùng cao hơn giai đoạn trưởng thành. Lipid tổng số và axit béo cần thiết đóng góp trong suốt quá trình biến thái của ấu trùng từ nauplii, zoea, mysis, poslarvae của tôm sú, tôm chân trắng.
Trong axit béo cần thiết thì axit béo không no (HUFA) hết sức quan trọng. Nếu thiếu HUFA tôm hấp thụ vitamin kém, hệ miễn dịch phát triển chậm, dẫn tới sự đề kháng bệnh kém, tôm dễ bị bệnh và tăng trưởng chậm trong quá trình nuôi tôm thịt. Trong sản xuất tôm giống, muốn con giống có chất lượng tốt, kháng bệnh tốt cần cung cấp đủ HUFA cho quá trình nuôi qua các nguồn thức ăn sau:
Thức ăn tổng hợp
Để có con giống tốt cần sử dụng thức ăn tốt (trên thị trường thức ăn có rất nhiều thương hiệu và chất lượng cũng khác nhau). Ví dụ: Thức ăn trong giai đoạn zoea - mysis có giá 600.000 - 2.000.000 đồng/kg. Thức ăn cho PL có giá 180.000 - 650.000 đồng/kg. Muốn có con giống tốt phải mua loại thức ăn đắt tiền hơn.
Trứng Artemia
Cần lựa chọn loại trứng chất lượng tốt, hàm lượng HUFA cao, giúp tôm hấp thụ vitamin dễ dàng. Khi có đầy đủ vitamin, tôm sẽ tăng sức đề kháng bệnh, ít bệnh hơn và ngược lại. Lượng trứng sử dụng cho 1 triệu PL12 sú và chân trắng 4 - 6 kg.
Hiện nay trong các trại giống sử dụng Artemia thường chỉ 4 - 5 lon/1 triệu PL12, tức là chỉ (1,7 - 2,1 kg/1 triệu PL12), do đó ảnh hưởng không tốt đến chất lượng con giống.
Nguồn trứng có hàm lượng HUFA cao nhất 23 mg/g trứng, xuất xứ từ Sóc Trăng và Bạc Liêu (quen gọi là trứng Vĩnh Châu), kế tiếp là nguồn trứng từ Mỹ, biến động 3,7 - 11 mg/g trứng, các nguồn trứng khác có hàm lượng thấp, có loại chỉ đạt 2,3 mg/g trứng. Cách phân biệt chất lượng trứng tốt và xấu không khó, thông qua một số kinh nghiệm như sau:
- Loại Artemia chất lượng tốt có hàm lượng HUFA cao, có sức sống mạnh. Nauplius có màu sắc đỏ đậm, cho vào thùng chứa có sục khí, sau 24 giờ quan sát Nauplius vẫn sống là chất lượng tốt. Khi sử dụng nguồn Nauplius có chất lượng tốt, thông thường khi quan sát trong bể nuôi giai đoạn PL1 - PL3 thường xuất hiện Artemia trưởng thành trong bể (Nauplius Vĩnh Châu và Mỹ có hiện tượng này). Loại Artemia có chất lượng HUFA thấp, màu sắc Nauplius sau khi nở sẽ hồng nhạt, cho tôm ăn nếu dư thừa chúng đều chết nên không bao giờ xuất hiện Artemia trưởng thành trong bể nuôi tôm.
- Sau ấp nở thu Nauplius Artemia cô đặc đựng vào ly nhựa, cho vào ngăn đá, sau 24 giờ rã đông để sử dụng, nếu thấy Nauplius Artemia vẫn sống là loại trứng có chất lượng tốt và ngược lại. Để Nauplius Artemia có chất dinh dưỡng cao nhất, sau khi nở cần thu hoạch ngay và cho ăn, nếu chưa cho ăn cần bảo quản ở 40C, kìm hãm chuyển giai đoạn của Nauplius Artemia, tránh tổn hao năng lượng do chuyển giai đoạn. Hoặc ấp 12 giờ (trứng bung dù) cho ăn càng tốt, nhưng vỏ trứng nhiều trong bể dễ bị bệnh cho tôm.
- Nauplii Artemia: Khi sử dụng nguồn Artemia có chất lượng kém cần béo hóa trước khi cho ăn 3 - 4 giờ bằng các sản phẩm có chứa HUFA như: Selco, Aqua Feed…
Nguồn tảo tươi
Hiện nay trong sản xuất giống đa số các trại sử dụng tảo khô (spirulina) hoặc có tảo tươi chỉ cho ăn trong giai đoạn zoea, bởi vì nuôi tảo hơi phức tạp và tốn nước, do đó sẽ ảnh hưởng tới chất lượng con giống.
Các loài tảo sử dụng nuôi trong sản xuất giống thủy sản, gồm: Thalasiossira pseudomonas, Skeletonema, Chaaaetoceros calcitrans, Chaetoceros mulleri, Nannochloropsis ocula, Cchlorella minutissima… Trong đó tảo Chaetoceros sp. có nguồn HUFA cao nhất trong các loại tảo, 16% (trong tổng lượng acid béo). Tetraselmis chỉ 5% Artemia hiệu UT-USA là 3,7%). Tảo tươi là loại thức ăn giàu vitamin và HUFA. Tảo sử dụng thông thường hiện nay là Chaetoceros sp, Skeletonema costatum…, kết hợp với thức ăn tổng hợp rất tốt cho ấu trùng. Sử dụng tảo tươi từ giai đoạn Zoea cho tới PL5 - 6 (có điều kiện cho đến PL10), khi quan sát từ giai đoạn PL5 trở đi, màu sắc của tôm giống sáng, màu hơi nâu, các sắc tố chạy dọc phía trên chân bụng đậm và sắc nét; Còn chỉ cho ăn đến giai đoạn mysis thì khi tôm P15 trở đi quan sát tôm có sắc trắng trong. Vì vậy, nên chọn nguồn giống cho ăn nhiều tảo tươi sẽ có sức đề kháng bệnh tốt, nuôi thịt sẽ hiệu quả hơn.
Sử dụng thảo dược
Sử dụng thảo dược giải độc gan, trộn 10% vào thức ăn từ giai đoạn PL cho đến lúc xuất bán, mục đích nâng cao thể trạng gan, giúp chống chọi các vi khuẩn có hại cho gan khi tôm thả ra môi trường nuôi.
Chuyên gia thủy sản Phạm Văn Tình