Xu hướng tiêu thụ tôm giá thấp và cỡ nhỏ hơn trên thị trường toàn cầu cùng với sự sụt giảm mạnh sản lượng ở Thái Lan - nước sản xuất tôm chân trắng hàng đầu trên thế giới đã hậu thuẫn cho sản xuất và XK tôm chân trắng của Việt Nam trong năm 2013.
Vượt tôm sú
Tính đến 15/9/2013, XK tôm chân trắng đạt 875,4 triệu USD, vượt qua 868,3 triệu USD thu từ XK tôm sú. Ước tính giá trị XK tôm chân trắng 9 tháng đầu năm 2013 chiếm 47,1% tổng giá trị XK tôm cả nước, cao hơn XK tôm sú với 45,9%. XK tôm chân trắng ước đạt 952,4 triệu USD, tăng 79,6% so với cùng kỳ năm 2012 trong khi XK tôm sú chỉ tăng 2,14% đạt 928,2 triệu USD.
Năm 2012, chỉ với khoảng 38.000 ha diện tích nuôi, sản lượng tôm chân trắng của Việt Nam đã là khoảng 190.000 tấn, chiếm 38% tổng sản lượng tôm nuôi của cả nước. Đến hết tháng 9/2013, sản lượng tôm chân trắng đạt 106.497 tấn, tiến dần tới mức sản lượng tôm sú 152.313 tấn trong khi diện tích nuôi tôm chân trắng mới chỉ 47.283 ha.
Nhu cầu thị trường gia tăng
8 tháng đầu năm 2013, giá trị XK tôm chân trắng đã đạt gần 800 triệu USD, vượt qua tổng giá trị XK thu được từ XK loại tôm này năm 2012 với hơn 740 triệu USD.
Nhu cầu NK tôm chân trắng gia tăng ở hầu hết các thị trường tiêu thụ tôm chính của Việt Nam. Thống kê Hải quan cho thấy, 8 tháng đầu năm 2013, tỷ trọng tôm chân trắng trong tổng XK tôm sang Nhật Bản tăng từ 31,6% cùng kỳ năm 2012 lên 42,7%. Tỷ trọng XK tôm chân trắng sang Mỹ tăng gần gấp đôi, từ 37% lên 66,3%. XK tôm chân trắng sang EU và Trung Quốc cũng tăng đáng kể với tỷ trọng tăng lần tượt từ 45,7% lên 53% và từ 11,4% lên 19%.
Sự suy thoái của nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới đã làm thay đổi xu hướng và thói quen tiêu dùng của người dân. Xu hướng này được thể hiện rõ rệt nhất trên thị trường Nhật Bản và Mỹ. Năm 2012, hàng loạt báo cáo thị trường tôm Nhật Bản cho thấy người tiêu dùng nước này đã chuyển sang sử dụng tôm chân trắng thay thế tôm sú trong các món ăn truyền thống của họ và tiếp tục duy trì xu thế này trong năm 2013.
Trên thị trường tôm Mỹ, năm 2013, khi nguồn cung tôm chân trắng từ Thái Lan cho Mỹ giảm mạnh do ảnh hưởng của Hội chứng tôm chết sớm (EMS), Ấn Độ, với sản lượng tôm chân trắng nuôi tăng mạnh và không chịu ảnh hưởng từ EMS, đã nhanh chóng trở thành nguồn cung thay thế. NK tôm Ấn Độ vào Mỹ 7 tháng đầu năm 2013 tăng 69%, từ 26.247 tấn cùng kỳ năm ngoái lên 44.417 tấn.
Năm tài khóa 2012-2013, sản lượng tôm chân trắng của Ấn Độ đạt 147.516 tấn, tăng gần 83% so với 80.716 tấn trong năm tài khóa 2011-2012.
XK tôm chân trắng 2013 đạt kỷ lục trên 1,2 tỷ USD
Nguồn cung tôm cho thị trường thế giới năm 2013 giảm mạnh so với năm 2012 khiến giá tôm tăng mạnh kể từ đầu năm đã tạo điều kiện cho XK tôm Việt Nam trong đó đặc biệt là XK tôm chân trắng tăng mạnh.
Ngoài ra, nhu cầu tiêu thụ tôm cuối năm của các thị trường lớn sẽ góp phần đẩy mạnh XK tôm chân trắng của Việt Nam. Theo đó, ước tính XK tôm chân trắng của Việt Nam sẽ đạt trên 1,2 tỷ USD.
Đầu những năm 2000, Việt Nam cũng đã hạn chế phát triển tôm chân trắng. Đến năm 2006, ngành thuỷ sản đã cho phép nuôi bổ sung tôm chân trắng tại các tỉnh từ Quảng Ninh đến Bình Thuận, nhưng vẫn cấm nuôi tại khu vực ĐBSCL. Đầu năm 2008, nhận thấy thị trường thế giới đang có xu hướng tiêu thụ mạnh mặt hàng tôm chân trắng của Thái Lan, Trung Quốc… và sản phẩm tôm sú nuôi của Việt Nam bị cạnh tranh mạnh, hiệu quả sản xuất thấp, Bộ NN&PTNT đã ban hành Chỉ thị số 228/CT-BNN&PTNT cho phép nuôi tôm chân trắng tại vùng ĐBSCL nhằm đa dạng hoá sản phẩm thuỷ sản XK, giảm áp lực cạnh tranh, đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng của các nước trong khu vực và trên thế giới.
Theo thống kê của Tổng cục Thủy sản, tính đến tháng 9/2013, diện tích nuôi tôm tại 22 tỉnh trên cả nước là 628.724 ha (bằng 98,3% so với cùng kỳ 2012), trong đó diện tích nuôi tôm sú là 581.441 ha, tôm chân trắng là 47.283 ha. Sản lượng tôm thu hoạch là 258.782 tấn (bằng 116,4% so với cùng kỳ 2012).
VASEP