Sản lượng xuất khẩu (XK) giảm, giá bán tại nhiều thị trường cũng giảm sút khiến cho kim ngạch XK cá tra của Việt Nam bị giảm 3% so với cùng kỳ.
Bị chê vì rẻ
Theo Hiệp hội chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP), sau khi tăng 5% trong quý I/2014, XK cá tra trong thời gian qua bắt đầu phản ánh đúng tình hình khó khăn thực tại của ngành với mức sụt giảm gần 10%, khiến tổng XK đến tháng 7/2014 chỉ đạt trên 800 triệu USD, giảm 3%
Theo đánh giá của Hiệp hội cá tra Việt Nam, nguyên nhân khiến giá cá tra sụt giảm là do việc mở rộng XK ở các thị trường lớn như Châu Âu, Hoa kỳ, Nhật Bản,…gặp nhiều khó khăn và bị khống chế bởi các rào cản kỹ thuật, thuế chống bán phá giá (CBPG),…
Đến nay các DN Việt Nam đã XK khoảng hơn 7.700 tấn cá tra phile sang Mỹ với giá bán rẻ hơn từ 0,8-1 USD/pound (tương đương 1,6-2 USD/kg) so với các loại cá da trơn nuôi tại nước này. Đó cũng là nguyên nhân chính dẫn đến việc cá tra bị kiện và phải chịu áp mức thuế bán phá giá lên đến 36,84 – 63,88% vào cuối 2003 và hiện tại là 0,00 – 2,11%.
Tương tự, tại thị trường EU trong các năm qua do giá bán cá tra rẻ hơn các loại sản phẩm thủy sản cùng loại ở nước NK, nên hình ảnh cá tra Việt Nam liên tục bị “bêu xấu”. Cụ thể, cá tra Việt Nam bị truyền thông các quốc gia như Pháp, Tây Ban Nha, Na Uy, Ý, Ai Cập... đưa ra những thông tin bất lợi. Riêng tại Ai Cập, vì cho rằng việc NK cá tra Việt Nam gây ảnh hưởng trực tiếp đến kế sinh nhai của hàng trăm ngàn hộ dân sống bằng nghề nuôi cá rô phi đỏ trên sông Nile nên đã tiến hành ngưng nhập các lô hàng philê cá tra của Việt Nam để điều tra vào tháng 3/2009. Điều này khiến giá trung bình philê cá tra đông lạnh xuất qua EU liên tục giảm qua các năm, nếu như năm 2011 là 1,94 euro/kg thì đến nay chỉ còn 1,74 euro/kg.
Xây dựng thương hiệu theo chuẩn
Theo ông Trương Đình Hòe, hiện giá thành sản xuất và giá bán nhiều loại cá tương tự ở các nước NK khó cạnh tranh nổi với cá tra nên việc cá tra cố tình bị "dìm hàng” ở một số thị trường là không thể tránh khỏi. Để giảm thiểu tối đa tình trạng bị bôi xấu này và tránh trường hợp rơi vào các vụ kiện CBPG, ngành cá tra cần chứng minh chất lượng cá tra cho người tiêu dùng thế giới biết bằng con số cụ thể chứ không thể nói chung chung như trước.
Hiện nay với sự hợp tác, tài trợ của WWF và các tổ chức châu Âu, nhiều DN Việt Nam đã xây dựng thành công vùng nuôi đạt chứng chỉ ASC. Để có được chứng nhận này, các DN phải đầu tư thêm khoảng 50 triệu đồng/ha. Do phải đảm bảo các tiêu chí về phúc lợi cho người lao động, về đánh giá tác động xã hội và xây dựng hệ thống đê bao và ao xử lý nước thải, bùn thải nên chi phí sản xuất cá tra của các DN thực hiện ASC thường cao hơn so với nuôi bình thường từ 15-20%. Trong khi đó giá cá tra đạt tiêu chuẩn ASC thường chỉ được bán với giá cao hơn bình thường 0,2 - 0,3 USD/kg.
Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành Nghị định số 36/2014/NĐ-CP về nuôi, chế biến và XK cá tra. Theo Nghị định này, giá sàn thu mua cá tra nguyên liệu sẽ được Hiệp hội cá tra công bố 2 lần/năm. Theo ông Võ Hùng Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội cá tra Việt Nam, sự minh bạch này sẽ là cơ sở để tính toán giá XK ở các thị trường. Thêm vào đó, việc bắt buộc các DN phải đảm bảo các tiêu chuẩn về vùng nuôi và kỹ thuật chế biến sẽ giảm áp lực tranh mua-tranh bán, tạo sự thống nhất ổn định về giá XK trong thời gian tới.
Từ góc độ một DN tư vấn, ông Jean Charles Diener, Giám đốc Công ty TNHH Ofco Sourcing cho rằng, việc đầu tiên các DN XK cá tra của Việt Nam cần làm là chấm dứt ngay "cuộc đua" hạ giá bán. Vì khi có quá nhiều giá được chào bán thì khách hàng (nhất là ở các nước châu Âu) sẽ mất niềm tin vào chất lượng sản phẩm cá tra Việt Nam. Kế đến các DN cần đưa ra được một mức giá sàn cho sản phẩm cá tra XK tùy theo thị trường. Việc định ra mức giá này sẽ buộc nhà chế biến tập trung nhiều hơn vào chất lượng sản phẩm mà không phải tìm mọi cách để hạ giá thành, từ đó chất lượng sản phẩm được nâng lên và được khách hàng tín nhiệm hơn.
Báo Công Thương